26-08-2021, 13:56 | Azərbaycan millisinin sabiq hücumçusu: "Şalke"yə keçməklə arzuma çatdım"

"Qol vuracağımı bilirdim. Çünki komanda məni çox yaxşı qarşıladı və öz yolumu asanlıqla tapdım. Əslində gərgin idim, çünki daha əvvəl ABŞ-da bir mövsüm oynadım".

Bunu Almaniya "Şalke"sinin əvəzedici komandasının yeni transferi olan Azərbaycan millisinin sabiq futbolçusu Rüfət Dadaşov Regional Liqanın III turunda Mönhenqladbax "Borussiya"sına vurduğu qol barədə danışarkən deyib.

73-cü dəqiqədə fərqlənən və bu qolla komandasına 1:0 hesablı qələbə qazandıran 30 yaşlı hücumçu yeni klubuna keçidindən danışıb. Təcrübəli forvard arzusuna çatdığını bildirib: "Hər zaman aparıcı, ən yaxşı futbolçu olmağa çalışmışam. Hazırda "Şalke"nin U-23 komandasında gənclər üçün nümunə olduğumu düşünürəm. Bu, mənim işimdir, vəziyyətimdən razıyam. Əsas komandaya fikir vermirəm. Mənim işim bu kollektivlə bağlıdır".

Qeyd edək ki, son olaraq ABŞ-ın "Finiks Rayzinq" klubunun formasını geyinən Rüfət Dadaşov Almaniyada "Kayzerslautern", "Saarbrükken", "Dinamo" (Berlin) və "Pröyssen" komandalarında da çıxış edib.

26-08-2021, 13:50 | Bizdə daha nərə balığı olmayacaq

Son zamanlar bakılılar tez-tez paytaxt mağazalarında və bazarlardakı piştaxtalarda dəniz balığının qıtlığından şikayətlənirlər. Görəsən, ad çıxarmış Azərbaycan nərə balığı dünyaya səs salmış Bakı kürüsü ilə birgə hara yoxa çıxıb? Bazarlarda və restoranlarda təbii balıq əvəzinə bizə broyler sənayesi ilə yetişdirilmiş "çinli və iranlı nərə" təklif edirlər. Bəs təbii Xəzər nərəsi hara yoxa çıxıb?

Başımıza gələn yeni müsibətin səbəblərini çözmək üçün redaksiyaya Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Bioloji sərvətlərin tədqiqi mərkəzinin direktoru, bioloji elmlər doktoru, professor Mehman Axundovdan müsahibə alınıb.

- Gəlin söhbətə Xəzər dənizi akvatoriyasının Azərbaycan hissəsində iyul və avqust aylarında keçirilmiş kompleks ekoloji tədqiqatlardan başlayaq.

- 2021-ci ilin iyul-avqust aylarında "Alif Hacıyev" adına elmi-tədqiqat gəmisinin köməyi ilə kompleks dəniz ekspedisiyası keçirildi. Tədqiqatların məqsədi dəniz mühitinin və Xəzər dənizinin bioloji sərvətlərinin ekoloji vəziyyətinin araşdırılması idi. "Alif Hacıyev" gəmisi 10 illik durğunluqdan sonra texniki olaraq bərpa edilib və artıq 3 dəniz ekspedisiyası keçirilib. Cari ildə sonuncu yay ekspedisiyası - ən əhəmiyyətlisi və nisbətən davamlısı Elmlər akademiyasının iştirakı ilə gerçəkləşib. Hər il eyni vaxtda, məhz iyul-avqust aylarında Xəzəryanı ölkələrin hər biri öz iqtisadi zonasında nərəkimilər və digər ovluq balıq növlərinin ehtiyatlarını müəyyənləşdirmək üçün bu cür tədqiqatlar keçirir. Gələcəkdə bu gəminin istifadəsi digər Xəzəryanı ölkələrin tədqiqatçıları da cəlb olunmaqla Xəzərin ekosisteminin monitorinqi üçün müntəzəm şəkildə bu cür dəniz ekspedisiyaları keçirməyə imkan verəcək.

- Keçirilmiş dəniz tədqiqatlarının nəticələrinə görə Xəzər dənizinin vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Xəzər dənizinin vəziyyətinə planetin bütünlüklə ətraf mühitinin vəziyyətindən ayrı baxmaq mümkün və düzgün deyil. Xəzərin vəziyyəti həm iqlim dəyişikliyinin, antropogen iqtisadi fəaliyyətin təzyiqinin artmasının ayrılmaz hissəsidir, həm də qlobal istiləşmənin doğurduğu yanğınların, sellərin, buzlaqların əriməsi və dünya okeanının səviyyəsinin yüksəlməsi, atmosfer prosesinin və okean cərəyanının dəyişməsi, bioloji müxtəlifliyin azalması ilə bağlıdır.

Planetimiz özlüyündə vahid orqanizmdir və son 5-10 il ərzində onun daxili, qarşılıqlı əlaqəli proseslərinin daxili tarazlığı əhəmiyyətli dərəcədə pozulub. Məhz bu səbəbdən son zamanlar tez-tez təbii fəlakətlərin şahidi oluruq ki, onlar insan həyatının imkanlarını daha çox məhdudlaşdırmağa başlayır. Bu cür dəyişikliklər Xəzər dənizində də baş verir. Belə ki iyul-avqust aylarında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda - şimalda Yalama akvatoriyasından cənubda Astarayadək dənizin 100 metr dərinliyində kompleks şəklində keçirdiyimiz dəniz tədqiqatlarının nəticələri də bunu göstərir. Təkrar edirəm, biz bu kompleks şəklində tədqiqatları 2011-ci ildən 10 il sonra ilk dəfə keçirdik.

Təəssüf ki, Azərbaycan Balıq təsərrüfatı Elmi-tədqiqat İnstitutu tərəfindən 1938-ci ildən başlayaraq stansiyalarda aparılan kompleks tədqiqatlardakı bu cür böyük fasilə bizə son 10 ildəki bütün dəyişikliklərin ardıcıllığını detallı şəkildə izləməyə imkan vermədi.

- Keçirilmiş ekspedisiyanın nəticələri əsasında Xəzər dənizinin bioloji sərvətlərinin hazırkı vəziyyəti barədə nə söyləyə bilərsiniz?

- Son 10 il ərzində Xəzər dənizində baş vermiş iqlim dəyişiklikləri su bioloji sərvətlərinin həcmini əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb. Xəzər dənizinin bioloji sərvətlərinin vəziyyətini dənizin ona tökülən çaylarla bilavasitə əlaqəsi ilə qiymətləndirmək lazımdır. Havanın hərarətinin anomal şəkildə artmasını hətta qış mövsümündə müşahidə etmək olar. 2010-cu ildən sonra Kür çayının illik axın həcmi, demək olar ki, 40-50% azalıb, analoji proseslər Xəzərə həmişə çay axınının təxminən 85%-ni təmin edən Volqada da qeydə alınır. Atmosfer istiliyinin iqlim yüksəlməsi fonunda dəniz suyunun intensiv şəkildə buxarlanması dəniz suyunun səviyyəsinin 1,5 metrədək azalmasına gətirib çıxarıb. Hətta buna baxmayaraq, son illər Kürün axını azaldığından, dəniz suyu onun məcrasını düz Səlyanadək doldurmağa başlayıb. Sözsüz ki, nəticədə karp, nərəkimilər və qızılbalıqkimilər fəsiləsindən olan balıqlar kürü tökmək və təbii şəkildə artmaq üçün Kürə keçə bilmir. Bu proses son 5-6 ildə müşahidə olunur və deməli, balıq ehtiyatı yenilənmir, əksinə, getdikcə azalır. Bütün bunlar təkcə qiymətli ovluq balıqların deyil, həm də ümumilikdə Xəzərin endemiya ixtiofaunasının biomüxtəlifliyinin azalması təhlükəsini doğurur.

- Xəzərin bioloji sərvətlərinin azalmasının əsas səbəbini nədə görürsünüz?

- Tədqiqatlarımız göstərir ki, 2021-ci ilin yay mövsümündə havanın hərarətinin anomal şəkildə yüksək olması dəniz suyunun temperaturunun yüksəlməsinə gətirib çıxarıb. Bu xüsusilə də dəniz suyunun üst qatlarında özünü büruzə verib. Belə ki həmin qatlarda suyun hərarətinin dərəcəsi 2011-ci illə müqayisədə 5C çox olub. Cənubi Xəzərin bəzi akvatoriyalarında suyun temperaturu 31C-dək yüksəlib. Yüksək hərarət sözün hərfi mənasında Xəzərin zooplanktonunun biomüxtəlifliyini yandırır ki, nəticədə onun sayı və biokütləsi, demək olar ki, 10 dəfə azalıb. Bununla da kilka və digər xırda balıqların, o cümlədən siyənək fəsiləsindən olan balıqların yem ehtiyatı azalıb. Məlum olduğu kimi, daha iri balıqlar - nərəkimilər, qızılbalıqkimilər və hətta Xəzər dənizinin endemiki, planetdə ən kiçik suiti sayılan Xəzər suitisi onlarla qidalanır.

Müşahidələrimiz göstərir ki, iyul-avqust aylarında dəniz suyunun hərarətinin qalxması göy-yaşıl yosunların koloniyasının kütləvi şəkildə inkişafına və Cənubi Xəzərin 50 metrdən çox dərinliyi olan akvatoriyalarında suyun səthinin yosunla örtülməsinə gətirib çıxarıb. Anomal yüksək temperatur fonunda, küləksiz hava şəraitində bu, planktonun və balıqların həyatı üçün əlverişsiz şərait yaradır, nəticədə oksigenin miqdarı azalır və son olaraq dənizin geniş ərazisində balıqlar kütləvi şəkildə qırılır. Gəlin bu yay dənizin müxtəlif hissələrində balıqların kütləvi şəkildə qırılmasını xatırlayaq, belə ki keçirdiyimiz tədqiqatların nəticələri ümumilikdə Xəzər dənizi boyu ümumi təmayülü səciyyələndirir. Bunu digər Xəzəryanı ölkələrdən olan həmkarlarımızla müzakirələrimiz də təsdiqləyir.

Son 10 il ərzində Xəzərdə iqlim dəyişikliyi nəticəsində dənizin ekosisteminin yeni vəziyyəti formalaşıb. Dövr kəsimlərində tədqiqat məqsədilə apardığımız balıq ovu balıq ehtiyatının yüz dəfələrlə azaldığını təsdiqləyib.

Yaşayış mühitinin temperaturunun artması fonunda plankton qrupunun dəyişməsi müxtəlif balıq növlərinin populyasiyalarının Cənubi Xəzərdən nisbətən soyuq Orta Xəzərə yerdəyişməsinə səbəb olub. Dibdə yaşayan balıqların (kütüm, kefal, nərəkimilər və digərləri) qidalandığı zoobentos orqanizmlər də suyun temperaturunun artması səbəbindən dənizin daha sərin rayonlarına yerini dəyişib. Hazırda qlobal və məhəlli iqlim dəyişikliklərinin nəticəsində Xəzərin ekosistemi burada nə vaxtsa kütləvi şəkildə yaşamış plankton və zoobentos növlərinin yox olması, həmçinin tədqiqatçılarımızın aşkar etdiyi yeni növlərin meydana çıxması ilə xarakterizə olunur. Şübhəsiz, bu, ən yaxın zamanda nəinki balıqların növ müxtəlifliklərinin azalmasına, həm də Xəzər bölgəsində balıq ovlanmasının sosial-iqtisadi vəziyyətinə təsir edəcək. Odur ki, Xəzərin ekosistemindəki proseslərin inkişafını izləmək, hökumətə balıq ovu kvotasının təyini və korrektəsi ilə bağlı vaxtında ekspert təklifləri vermək üçün illik və mövsümi kompleks ekoloji tədqiqatlar aparmaq vacibdir.

- Balıq ehtiyatlarının azalmasına iqlim dəyişikliklərindən başqa daha hansı faktorlar təsir edir?

- Brakonyerlik, qanunsuz balıq ovu 1990-cı illərdə Xəzərdə balıq ehtiyatını on dəfələrlə, o cümlədən nərəkimilərin ehtiyatını təxminən 30 dəfə azaltdı. Bundan əlavə, dənizdə istənilən digər antropogen, məsələn iqtisadi fəaliyyət balıq populyasiyasının yaşayış məkanını limitləyir və onların ehtiyatını azaldır. İndi müşahidə olunan iqlim dəyişikliyinə və artan artropoloji təzyiqə qədər bugünlük də Xəzərdə 1980-cı illərin sonlarında 30 min tondan çox (Azərbaycan - 5 min ton) nərəkimilər, 54 min ton (Azərbaycan - 20 min tona yaxın) kilkə ovlanırdı, qara kürünün istehsalı 2 min tona çatırdı. Apardığımız dəniz tədqiqatlarının nəticələrinə əsasən təkcə peşəkar və həvəskar balıqçılara yox, bütün vətəndaş cəmiyyətimizə müraciət etmək istərdim ki, hazırki iqlim dəyişikliyi və artan antropogen iqtisadi fəaliyyət fonunda formalaşan Xəzərin ekosisteminin indiki yeni vəziyyəti heç vaxt 30-40 il əvvəlki kimi olmayacaq. Xəzərdə qiymətli ov balıqlarının əvvəlki ehtiyatı artıq yoxdur. Bildiyiniz kimi, sentyabrın 1-də təbii su hövzələrində, o cümlədən Xəzərdə balıq ovuna qoyulmuş qadağanın vaxtı bitir. Odur ki, bütün balıqçılara müraciət edirik: qanunsuz ov ləvazimatından, görünməz tilov itindən hazırlanan tordan istifadə etməyin, bunlar cavan balıqları və balıqların bütün populyasiyasını məhv edir.

- Balıq ehtiyatının bərpası üçün nə etmək lazımdır?

- Azərbaycan digər Xəzəryanı ölkələr kimi, Xəzər dənizinə və daxili hövzələrə qiymətli cavan ovluq balıqların təkrar istehsalı və suya buraxılması ilə məşğuldur. Ancaq bu fəaliyyət Xəzərin ekosisteminin dəyişməsinin indiki vəziyyətində tam effektiv olmur. Səmimi etiraf etmək lazımdır ki, təbiətdən ovlanan balıq məhsullarının əvvəlki çeşidliliyi və bolluğu olmayacaq. Dəqiq anlamalıyıq ki, balıqların təbii ehtiyatları cəmiyyətin balıq məhsullarına artan tələbatı ilə tutuşdurula bilməz.

2011-ci ilə - Xəzəryanı ölkələr nərəkimilərin kommersiya ovuna moratorium tətbiq edənə qədər Azərbaycanın nərə kimi balıqlarına ovu üçün kvotası 90 ton idi. Hazırda nərəkimilərin akvakultura fermalarının artan fəaliyyəti daxili bazara 300-400 ton balıq əti çıxarmağa imkan verir. Ölkəyə digər ölkələrin akvakulturasının məhsulu da idxal olunur. Balıq məhsullarına olan tələbat akvakulturaların inkişafının vacibliyini və iqtisadiyyatın bu sahəsində dövlət strategiyasının (proqramının) qəbul olunmasını diqtə edir. Xəzər dənizi və digər təbii hövzələr bizim balığa olan tələbatımızı daha ödəyə bilmir. Şəhərlərimizdəki bazarlarda ovlanmış dəniz balığını getdikcə daha az görürük, piştaxtalarda akvakulturada yetişdirilmiş balığın miqdarı artır. Və bu, dövrümüzün reallığıdır, deməli müxtəlif balıq növlərinin yetişdirilməsinin broyler sənaye tipini inkişaf etdirmək zəruridir. Necə ki, bunu kənd təsərrüfatının digər sahələrində - quşçuluqda, heyvandarlıqda, bitkiçilikdə müşahidə edirik.virtualaz.org

26-08-2021, 13:44 | Şuşanın əsl sahibləri qayıdıb, biz birdəfəlik buraya köçüb yaşayacağıq - Şuşa sakini

Əhd etmişdim ki, Şuşaya gedəndə bayrağımızı aparım, öz ata yurdumda, həyat yoldaşımın yaşadığı yerdə, Qayabaşında sancım.

Bunu Trend-ə açıqlamasında Şuşa sakini, hazırda bir qrup sakinlə Şuşa şəhərinə səfər edən Məlahət İbrahimova deyib.

M.İbrahimova bu gün şuşalılarla birlikdə doğma yurdlarında yenidən olmağın sevincini paylaşıb:

"30 il öncə erməni işğalı zamanı həyat yoldaşımın da sakinlərin Şuşadan çıxarılmasında çox böyük köməyi olub. Axır ki, bu həsrətimizə son qoyuldu. Bu gün mən şadam ki, öz şuşalılarımın içərisindəyəm. Bunun üçün Ali Baş Komandanımıza minnətdarıq. Allah şəhidlərimizə rəhmət eləsin, qazilərimizə cansağlığı versin".

Qeyd edək ki, bu gün bir qrup Şuşa sakini Şuşaya səfər ediblər.

Sakinlər Cıdır düzü, Qala divarları, Gəncə qapısı, şəhərin simvolları olan və Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin 1992-ci ildə Şuşanı işğal edərkən gülləbaran etdikləri Üzeyir Hacıbəyli, Xurşidbanu Natəvan və Bülbülün heykəllərini, Yuxarı və Aşağı Gövhər Ağa məscidlərini ziyarət ediblər.

26-08-2021, 13:37 | Azərbaycan sülhməramlıları Əfqanıstandan çıxarıldı

Əfqanıstan İslam Respublikasının Kabil Beynəlxalq Hava Limanında xidməti vəzifələrini yerinə yetirən 120 nəfərdən ibarət Azərbaycan sülhməramlısı tam heyətdə avqustun 26-da gecə saat 01:00 radələrində bu ölkədən çıxarılıb.

Müdafiə Nazirliyindən verilən məlumata görə, hazırda sülhməramlılarımız və onlara məxsus silah, hərbi əmlak hava yolu ilə Ankara şəhərinə daşınıb. Qısa müddətdə hərbi qulluqçularımızın Vətənə qayıdışı planlaşdırılır.

Qarşıya qoyulan tapşırıqları qardaş Türkiyə qüvvələri ilə birlikdə müvəffəqiyyətlə yerinə yetirən Azərbaycan sülhməramlıları xidməti vəzifələrini yüksək peşəkarlıqla icra edərək Əfqanıstanda təhlükəsizliyi təmin edib.

16-06-2021, 07:41 | Süfrədə şorbaların olmaması hansı problemlər yarada bilər

Həm uşaq bağçasında, həm də məktəbdə uşaqlar həmişə şorba ilə qidalanır. Uşaqlıq dövründə hər bir insan ən azı bir dəfə şorba yeməyin nə qədər vacib olduğunu eşidib. Bununla belə, yetkin yaşda bir çox insan bu qaydaya əməl etmir. Kimsə şorbanı sevmir, kiminsə onu hazırlamağa vaxtı yoxdur.

Düzgün qidalanmada maye qidaların rolu əvəzolunmazdır. Tərəvəz şorbaları stimullaşdırıcı və profilaktik xüsusiyyətlərə malikdir, lakin bəzi insanlar, maye qidaların mədə şirəsinə qarışaraq həzm prosesinə mane olduğunu iddia edir. Qastroenteroloqların bildirdiyi kimi, şorbalar qida rasionundan xaric edilməməlidir. Həqiqət budur ki, istənilən bulyon - istər ət olsun, istər tərəvəz - ekstrakt maddələrlə zəngindir. Məsələn, ət bulyonundakı jele tərkibli maddələr əzələ və qığırdaq toxumalarını gücləndirməyə kömək edir. Digərləri də öz növbəsində bağırsaq hərəkətliliyini dəstəkləyən maddələrin istehsalını stimullaşdırır və bütün tullantıların vaxtında bədəndən çıxarılmasında rol olynayır. Şorbadan imtina edildiyi zaman qəbizlik, fermentasiya və toksinlərlə qarşılaşmaq mümkündür. Həkimlərin fikrincə, xüsusi tibbi göstəriş olmadan hər gün şorba yeməyə ehtiyac yoxdur. Vaxtaşırı maye qidaları istehlak etmək kifayət edər.

//milli.mz/

16-06-2021, 07:38 | “iOS 15” sistemini dəstəkləyən “iPhone” modelləri açıqlanıb

2015-ci ildə buraxılan "iPhone 6s" və "6s Plus" smartfonları "iOS 15" əməliyyat sistemi dəstəyi ilə təchiz ediləcək. Bu barədə iyunun 7-də keçirilən təqdimatda elan olunub.

Smartfonlar üçün yeni əməliyyat sistemi 2015-ci ildə buraxılan "iPhone 6s" və "6s Plus" smartfonlarından tutmuş, bütün "iPhone" modellərinədək əlçatan olacaq. Həmçinin əməliyyat sistemini 2016-cı ilin yazında təqdim edilən orijinal "iPhone SE" modelinə quraşdırmaq mümkün olacaq. Beləliklə, smartfonlar üçün nümayiş olunan proqram təminatı "iOS 14" və "iOS 13" əməliyyat sistemlərinin idarəetməsi ilə işləyən bütün qurğulara quraşdırılacaq. Bundan başqa, yeddinci nəsil "iPod touch" pleyeri "iOS 15" dəstəyi ilə təchiz olunacaq.

Planşetlər üçün aktual əməliyyat sistemi beşinci nəsil "iPad" və birinci nəsil "iPad Air 2", 11 və 12,9 düymlük "iPad Pro" modellərindən başlayaraq şirkətin bütün qurğuları üçün buraxılacaq. Yeni əməliyyat sistemini dəstəkləyən qurğu kimi "iPad mini 4" modeli də qeyd olunur.

"watchOS 8" "ağıllı" saatları üçün əməliyyat sistemi "Apple Watch Series 3" modelindən başlayaraq bütün qurğularda yer alacaq. Kompüterlər üçün "macOS Monterey" adlı yeni əməliyyat sistemi 2015-ci il buraxılışlı "iMac", 2017-ci il "iMac Pro", 2013-cü il "Mac Pro", 2014-cü il "Mac mini", 2015-ci il "MacBook Pro", 2015-ci il "MacBook Air", 2016-cı il "MacBook" və ən yeni qurğularda buraxılacaq. "iOS 15" və digər əməliyyat sistemlərinin son versiyaları payızda təqdim ediləcək.

"iOS 15" və şirkətin digər məhsullarının nümayişi "WWDC-2021" konfransının ilk günündə baş tutub.

//ictnews.az//

16-06-2021, 07:36 | Apple-in AR cihazı nə zaman təqdim olunacaq?

WWDC 2021 konfransından sonra məşhur analitik Ming-Chi Kuo, Apple şirkətinin öz artırılmış reallıq cihazını nə zaman təqdim etməyi planlaşdırdığı barəsində məlumat verib. Analitikin sözlərinə əsasən əgər hər şey plan üzrə getsə şirkət artırılmış reallıq cihazının təqdimat tədbirini aprel, may və ya iyun ayında keçirdəcək. Apple şirkətinin artırılmış reallıq cihazı üçün komponentlərin istehsalı ilə Tayvanın Genius Electronic Optical (GEO) şirkəti məşğul olacaq. Bununla yanaşı bu şirkət həmçinin bu il təqdim olunacaq iPhone 13 üçün də komponent istehsalı ilə məşğuldur. Gözləntilərə əsasən Apple şirkətinin artırılmış reallıq cihazı Sony Micro-OLED ekranlar ilə təchiz olunacaq.

Həmin ekranlar iki çalışma rejimini əldə edəcəklər. Onlardan biri AR üçün nəzərdə tutulmuş şəffaf rejim, digəri isə VR üçün nəzərdə tutulmuş qeyri şəffaf rejim olacaq. Ümumilikdə cihaz 15 kameraya sahib olacaq. Bununla yanaşı cihaz Apple şirkətinin servislərini dəstəkləyəcək. Bu isə o deməkdir ki, şirkətin ilk AR cihazı Apple ekosisteminə sıx inteqrasiya olunacaq. Məlumatda qeyd edilib ki, Apple şirkətinin təqdim edəcəyi bu cihazın qiyməti 1000$ civarında olacaq. Onun çəkisi təqribi olaraq 200-300 qramm təşkil edəcək. Cihazdan istifadə etmək üçün isə stolüstü kompüter və ya noutbuk lazım olacaq.

//milli.az//

16-06-2021, 07:34 | Facebook-un ilk smart saatı barəsində yeni məlumatlar verilib

İnsayderlər Facebook şirkətinin ilk smart saatı barəsində yeni məlumatları veriblər. Verilmiş məlumatda qeyd edilib ki, Facebook-un smart saat modeli LTE dəstəyini əldə edəcək və smartfona daimi qoşulmanı tələb etmədən də çalışa biləcək. Bu barədə The Verge saytı xəbər verib. Təqdim olunmuş məlumatda qeyd edilib ki, şirkət smart saatın ilk versiyasını 2022-ci ilin yay fəslində satışa çıxardacaq. Şirkətin özü isə artıq smart saatın ikinci və üçüncü versiyası üzərində çalışır. Smart saatın qiyməti təqribi olaraq 400$ təşkil edəcək.

Məlumata əsasən smart saat iki kameraya sahib olacaq. Onlardan biri ekrana inteqrasiya ediləcək və videozənglər üçün nəzərdə tutulacaq. İkinci əsas kameranı isə smart saatın gövdəsindən ayırıb ayrıca action kamera kimi istifadə etmək mümkün olacaq. Bundan əlavə olaraq smart saat fitnes tracker funksiyalarını əldə edəcək və tətbiqlər ilə messencerləri dəstəkləyəcək. Smart saatın əsas kamerası ilə çəkiləcək foto və videoları sürətli şəkildə Instagram ilə Facebook-da paylaşmaq və Whatsapp vasitəsilə digər şəxsə göndərmək mümkün olacaq. Şirkət təmsilçiləri bu məlumatları təsdiqləməyiblər. Lakin bu məlumatları inkar da etməyiblər.

//milli.az//

16-06-2021, 07:31 | Astronomlar planetar dumanlıqda üzvi molekullar aşkar ediblər

Amerikalı alimlər Süd Yolunun ən uzaq kənarlarında yerləşən dumanlıqda üzvi molekullar aşkar ediblər. Əvvəllər hesab olunurdu ki, Qalaktikanın bu hissələri mürəkkəb kimyəvi proseslərin dəstəklənməsi üçün son dərəcə soyuqdur.

Tədqiqatın nəticələri Amerika Astronomiya Cəmiyyətinin 238-ci görüşündə təqdim edilib.

Arizona Universitetindən professor Lüsi Ziurisin rəhbərliyi ilə bir qrup tədqiqatçı Çilinin Atakama səhrasında ALMA radioteleskopları kompleksindən istifadə edərək, ölən ulduzların yerində yaranmış beş planetar dumanlıqda sianid turşusundan, formil-iondan və karbon-oksidindən radioşüalanmanı müşahidə edib.

Mövcud hesablamalara görə, ulduzlararası mühitdə maddələrin 90 faizini planetar dumanlıq, 10 faizini ifrat yeni ulduzlar təmin edir. Əvvəllər güman edilirdi ki, planetar dumanlığın maddələri atom şəklindədir. Lakin indi məlum olub ki, planetar dumanlıq yeni ulduz və planetlərin yaranması üçün molekul mənbəyidir. Ulduz ömrünün sonunda kütləsinin böyük hissəsini itirərək ağ cırtdana çevrilən zaman adətən güclü ultrabənövşəyi şüa saçır. Uzun müddət hesab edilib ki, bu şüalanma ulduzlararası mühitdə istənilən molekulları atomlara parçalayır. Müşahidələrin nəticələri bunun belə olmadığını göstərdi.

Əvvəllər planetar dumanlıq yalnız görünən işıqda müşahidə olunurdu və sferik hesab edilirdi, çünki ulduzlar ömrünü kürə şəklində başa vurur. Lakin yüksək dəqiqliklə əldə edilmiş görüntü onların mürəkkəb həndəsəsini üzə çıxarıb. Ölən ulduzun tulladığı sıx materialın bəzi sahələri bipolyar və ya hətta dördqütblü quruluşa malikdir. Müəlliflər hesab edirlər ki, dumanlığın formasının dəyişməsini nukleosintez prosesləri - ulduz daxilində yeni elementlərin yaranması - doğura bilər.

Professor Ziurisin sözlərinə görə, ölən ulduz planetar dumanlıq mərhələsini keçdikdən sonra onda sferik formanı pozan maraqlı dinamika baş verir.

Alimlər Qalaktikanın mərkəzindən kənarlarda metanol molekulyar buludlarının da aşkarlandığını bildiriblər. Arizona Universitetinin ARO teleskopunun köməyilə tədqiqatçılar Qu qollarının 20 molekulyar buludunu öyrəniblər və hamısında da metanol aşkarlayıblar. Tədqiq olunan sahə Qalaktikanın mərkəzindən 13-23,5 kiloparsek məsafədədir.

Tədqiqatçıların fikrincə, onların kəşfi qalaktika məskunluq zonası haqqında mövcud təsəvvürü şübhə altına qoyur. Həmin təsəvvürə əsasən, həyatın inkişaf edə biləcəyi şəraitin mövcudluğu üçün planet sistemi Qalaktika mərkəzinə son dərəcə yaxın yerləşə bilməz, həmçinin ondan lap çox uzaqda ola bilməz; çünki Qalaktikanın kənarlarında həyat üçün oksigen, karbon və azot kimi vacib elementlər çatmır.

Tədqiqatın nəticələri isə göstərir ki, Qalaktikanın kənarlarında da üzvi maddələrin yaranmasına gətirib çıxaran proseslər baş verir.

Hazırda alimlər ulduzlararası mühitdə digər üzvi birləşmələrin axtarışını davam etdirirlər. Onların fikrincə, formalaşan planet sistemlərində mövcud olan üzvi molekullar asteroidlərin səthinə kondensasiya ola bilər. Asteroidlər onları yaranmaqda olan planetlərə daşıyan zaman həmin molekullar orada həyatın yaranmasının başlanğıcını qoya bilər.

// ted.az//

16-06-2021, 07:26 | Günəbaxan tumundan istifadə edərkən nəyi bilməliyik

Günəbaxan tumlarının müntəzəm istifadəsinin beş əsas təhlükəsi müəyyən edilib. Bu barədə tibb elmləri namizədi, Moskva Dövlət Universiteti klinikasının endokrinoloqu Zuxra Pavlova danışıb. Həkim günəbaxan tumunun tərkibində Omeqa-6 vitamininin çox olduğunu qeyd edib.

Yüksək kalorili hesab edilən günəbaxan tumlarının tərkibindəki turşular insan bədənindəki iltihab prosesinin inkişafına təkan verir. Həkim qızardılmış tumlarda faydalı maddələrin olmadığını, eyni zamanda tərkibindəki son qlikasiya məhsullarının sürətli qocalmağa səbəb ola biləcəyini qeyd edib. Tumlar dişlərlə bölündüyü zaman onların tez xarab olmasına gətirib çıxarır. Bundan əlavə, onların tərkibində parazit yumurtaları ola bilər. Bunun üçün tumlar çiy vəziyyətdə alınaraq, yaxşı yuyulduqdan sonra mikrodalğalı sobada qurudulmalıdır.